Obligacja jest papierem wartościowym stwierdzającym przez emitenta obligacji długu wobec posiadacza obligacji (obligatariusz) i zawierającym zobowiązanie wobec obligatariusza do wykupu obligacji – uznawanego jako zwrot zaciągniętego długu oraz wypłacenia odsetek za korzystanie z pożyczonych pieniędzy. Odsetki te mogą być wypłacane w określonych momentach (tzw. kupony) bądź w postaci dyskonta w momencie emisji (obligacje zerokuponowe).
Nabywca obligacji w zamian za udzieloną emitentowi obligację pożyczkę, ma prawo do:
– zwrotu pożyczonej kwoty wraz z odsetkami w ściśle określonym terminie – w przypadku świadczenia pieniężnego,
– przyznania mu określonych praw, np. do udziału w przyszłych zyskach emitenta lub prawa pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki – w przypadku świadczenia niepieniężnego.
Emisja obligacji stanowi formę pozyskania środków finansowych przez przedsiębiorstwo lub związki samorządowe na planowane inwestycje. Z takiej formy finansowania skorzystać może także państwo, jeżeli ma deficyt budżetowy i musi pozyskać środki na realizację wydatków, które przewyższają jego dochody. Do najważniejszych aktów prawnych, które w Polsce reguluje emisję i obrót obligacjami zalicza się:
– ustawę z dn. 29 czerwca 1995 roku o obligacjach,
– ustawę z dn. 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
– zarządzenie Ministra Finansów o emisji obligacji skarbowych.
Obligacja powinna zawierać podstawowe informacje, do których zalicza się:
– nazwę emitenta,
– podstawowej emisji prawnej,
– nazwę obligacji i cel jej wyemitowania,
– wartość nominalną obligacji,
– datę oraz miejsce wystawienia obligacji,
– opis świadczeń emitenta,
– datę, od której nalicza się oprocentowanie oraz jego wysokość,
– zakres i formę zabezpieczenia bądź informację o jego braku.
Obligacje posiadają następujące cechy charakterystyczne:
– wartość nominalna – to wartość zaciągniętego długu, od jakiej nalicza się odsetki i która płacona jest w momencie wykupu przez emitenta posiadaczowi obligacji,
– termin wykupu – termin, w jakim obligatariusz otrzymuje od emitenta kwotę równą wartości nominalnej; w terminie wykupu obligacja podlega wykupowi,
– terminy płacenia odsetek – określają częstotliwość wypłat odsetek, np. raz na rok,
– oprocentowanie – stopa procentowa, która określa wielkość odsetek wypłacanych obligatariuszowi,
– cena emisyjna – cena, po której obligacja jest sprzedawana jej pierwszemu posiadaczowi w momencie emisji; może być wyższa lub niższa od ceny nominalnej.
Funkcje obligacji to zadania, jakie one spełniają. Są to przede wszystkim funkcje:
– pożyczkowa – emitent uzyskuje kapitał, jakim może rozporządzać,
– płatnicza – daje możliwość regulacji zobowiązań w drodze przeniesienia obligacji przez aktualnego jej właściciela na jego wierzyciela, dzięki czemu obligacja zastępuje środki płatnicze,
– lokalizacyjna- obligatariusz inwestuje swoje środki finansowe nabywając obligacje,
– obiegowa – daje możliwość przenoszenia obligacji przez jej właściciela na inny podmiot,
– gwarancyjna – daje określony stopień pewności, że zobowiązania emitenta, które wynikają z obligacji zostaną zrealizowane.
Do uniwersalnych funkcji obligacji zalicza się funkcję płatniczą, obiegową oraz gwarancyjną.